Ο Αλή πασάς ήταν Τουρκαλβανός γεννημένος στο Τεμπελένι της Β.Ηπείρου και απο το 1788 που κατέλαβε τα Ιωάννινα προσπαθούσε να επεκτείνει την κυριαρχία του στην Θεσσαλία και την Ήπειρο στο όνομα του σουλτάνου αλλά με απώτερο σκοπό την δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.Η πρώτη πολεμική επιχείρηση εναντίον των κατοίκων του Σουλίου έγινε το 1791 λαμβάνοντας και την έγκριση του σουλτάνου τους οποίους κατηγόρησε ο Αλής ότι κατα τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1788 είχαν ταχθεί με το μέρος των Ρώσων.3.000 Τουρκαλβανοί επιτέθηκαν στο Σούλι με σκοπό να το καταλάβουν. Οι Σουλιώτες όμως με αρχηγό τον Λάμπρο Τζαβέλλα έπιασαν όλες τις διαβάσεις που οδηγούσαν στο Σούλι και ανέκοψαν τους εισβολείς και αφού τους έτρεψαν σε φυγή τους κυνήγησαν μέχρι τα Ιωάννινα με αποτέλεσμα να σωθούν ,όλις 1.000.
Ο Αλής όμως δεν απογοητεύτηκε και σκέφτηκε να καταλάβει το Σούλι με δόλο.Ετσι το 1792 διέδωσε ότι θα κήρυξή πόλεμο εναντίον του πασά του Αργυροκάστρου και ζήτησε απο τους Σουλιώτες να τον βοηθήσουν υποσχόμενος πλούσια δώρα.Οι Σουλιώτες όμως δεν εξαπατήθηκαν εκτός του Λάμπρου Τζαβέλλα που είπε ότι καλό θα ήταν να βοηθήσουν τον Αλή γιατί ένας πόλεμος μεταξύ Τούρκων θα βοηθούσε τους Σουλιώτες.
Ενω όμως βάδιζε προς το Αργυρόκαστρο με το γιο του Φώτο και 70 Σουλιώτες περικυκλώθηκε και αιχμαλωτίστηκε με όλους τους άνδρες του εκτός ενός που διέφυγε και ειδοποίησε τους Σουλιώτες.Ο Αλής νομίζοντας ότι θα βρεί το Σούλι αφρούρητο άλλαξε αμέσως κατεύθυνση με σκοπό να επιτεθεί στο Σούλι όμως οι Σουλιώτες τον περίμεναν και αντέταξαν ισχυρή αντίσταση.Ο Λάμπρος Τζαβέλλας μεταχειρίσθηκε και αυτός δόλο για να ξεφύγει απο την αιχμαλωσία και να βοηθήσει τους συμπατριώτες του.Παρουσιάσθηκε στον Αλή και τον έπεισε να αφήσει ελεύθερο ώστε να πείσει τους συμπατριώτες του να παραδοθούν.Ο Αλής δέχτηκε αλλά κράτησε ως όμηρο το γιο του Φώτο.
Οταν ο Τζαβέλλας έφτασε στο Σούλι έστειλε στον Αλή την ακόλουθη επιστολή "Χαίρομαι που γέλασα έναν δόλιο.Είμαι εδώ να διαφεντέψω την πατρίδα μου εναντίον ενα κλέφτη σαν εσένα.Ο γιος μου θα πεθάνει εγω όμως ελπίζω ότι θα εκδικηθώ πριν πεθάνω.Εαν ο γιος μου νέος καθώς είναι δεν μένει ευχαριστημένος να πεθάνει για την πατρίδα του τοτε δεν είναι άξιος να ζει και να λέγεται γιός μου.Ετσι προχώρησε λοιπόν άπιστε είμαι ανυπόμονος να εκδικηθώ."Ο Αλής εξαγριωμένος διέταξε γενική έφοδο της οποίας τέθηκε ο ίδιος επικεφαλής.Πάρα όμως τις αλλεπάλληλες εφόδους οι Σουλιώτες αμύνθηκαν ηρωικά και τελικά έτρεψαν σε φυγή τους Τουρκαλβανούς.Ο ίδιος μάλιστα ο Αλής για να σωθεί χρησιμοποίησε δυο ή τρία άλογα.Ο Λάπρος Τζαβέλλας πληγώθηκε και πέθανε λίγο αργότερα απο το τραύμα του.Τελικά υπεγράφη ειρήνη και όλοι οι όμηροι αφέθηκαν ελεύθεροι.
Ομως ο Αλής για τρίτη φορά προετοίμασε νεα εκστρατεία συγκεντρώνοντας 10.000 άνδρες και την Άνοιξη του 1800 κατέλαβε όλα τα στενά και τις διαβάσεις του Σουλίου με σκοπό να κάνει τους κατοίκους να λοιμοκτονήσουν.Οι Σουλιώτες για άλλη μια φορά με αρχηγό το Φώτο Τζαβέλλα απέκρουσαν τις επιθέσεις του εχθρού αλλά μετά απο τριετή αποκλεισμό άρχισαν να περιέρχονται σε αδιέξοδο απο την έλλειψη πυρομαχικών και τροφίμων. Εκείνη την κρίσιμη στιγμή παρουσιάστηκε στον Αλή ένας Σουλιώτης ο Πήλιος Γούσης που για λόγους εκδίκησης επειδή οι συμπατριώτες τον περιφρονούσαν ως δειλό προσφέρθηκε να οδηγήσει ένα σώμα Αλβανών στα νώτα των Σουλιωτών.Ετσι ξαφνικά οι Σουλιώτες είδαν να τους χτυπούν 500 Αλβανοί απο πίσω αλλά παρά την δυσχερή θέση τους προτίμησαν αντί να παραδοθούν να οχυρωθούν στα βράχια του Κουγκίου και συνεχίσουν να μάχονται.
Στις 12 Δεκεμβρίου ο Αλής πρότεινε συνθηκολόγηση με τον όρο να εγκαταλείψουν το Σούλι και να φύγουν χωρίς να τους πειράξει κανείς.Κατόπιν αυτής της συμφωνίας οι Σουλιώτες διαιρέθηκαν σε τρείς ομάδες.Μια υπό τον Φώτη Τζαβέλλα βάδισε προς την Πάργα η δεύτερη υπό τον Κουτσονίκα προς το Ζάλογγο και η τρίτη υπο τον Κίτσο Μπότσαρη προς το Βουργαρέλιο.Στο Κούγκι έμεινε μόνο ο μοναχός Σαμουήλ με πέντε γέροντες για να παραδώσει το χώρο και να εισράξει το αντίτιμο των πολεμοφοδίων που είχαν μείνει σύμφωνα με την συνθήκη.Οταν όμως ήρθαν οι Τούρκοι ένας είπε στον καλόγερο ότι θα υποστεί τιμωρία αφού αποφάσισε να παραδοθεί.Εκείνος απάντησε "ότι καμία τιμωρία δεν μπορεί να μου δοθεί" και έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη θάβοντας στα ερείπια όλους όσους ήταν μέσα.
Αυτό χρησιμοποίησε ο Αλής ως αφορμή σπάζοντας την συμφωνία και επετέθη κατά των Σουλιωτών.Απο τα τρία σώματα των Σουλιωτών που δέχθηκαν επίθεση απο πολυάριθμους εχθρούς μονο το πρώτο υπο τον Φώτο Τζαβέλλα κατάφερε να διασωθεί φτάνοντας στην Πάργα που ήταν μεν υπο Τουρκική κατοχή αλλά υπό Ρωσική προστασία.Το δεύτερο σώμα υπό τον Κουτσονίκα κυκλώθηκε στον Ζάλογγο που διαδραματίστηκαν φοβερά γεγονότα καθώς οι πεινασμένοι και χωρίς πολεμοφόδια Σουλιώτες αγωνίστηκαν απελπισμένα.Οι γυναίκες προτίμησαν να ρίξουν τα παιδιά τους στο γκρεμό παρά να πέσουν σε τουρκικά χέρια και ακολούθως έπεσαν και αυτές.Οι εναπομείναντες άνδρες τη νύχα με τα σπαθιά στα χέρια κατάκοποι και πεινασμένοι επιχείρησαν να περάσουν μέσα απο το κέντρο των εχθρών με αποτέλεσμα απο τους 800 μόνο 150 να φτάσουν στην Πάργα.Αλλά και το τρίτο σώμα υπό τον Μπότσαρη απο αποτελούνταν απο 1.000΄περίπου Σουλιώτες πολιορκήθηκε επι 4 μήνες στο μοναστήρι του Σέλτσου όπου πολλοί σκοτώθηκαν αλλοι πνίγηκαν στονΑχελώο και άλλοι αυτοκτόνησαν πέφτοντας απο τα τείχη της μονής για να μην συλληφθούν με αποτέλεσμα μονο 45 κατόρθωσαν να διαφύγουν με τον Μπότσαρη στην Πάργα και απο εκεί στην Κέρκυρα.
Εδω αξίζει πούμε ότι το 1815 ο Αλής επιτέθηκε και εναντίον της Πάργας αλλά αποκρούστηκε απο τους Παργίους με την βοήθεια των Αγγλων στην κατοχή των οποίων είχαν περιέλθει τα επτάνησα.Το 1819όμως οι Αγγλοι πούλησαν την Πάργα στον Αλή και τότε οι κάτοικοι αποφασισμένοι να μην ζήσουν υπο τον τουρκικό ζυγό ανέσκαψαν τους τάφους των προγόνων τους έκαψαν τα οστά για να μην τα πατήσουν οι Τούρκοι πήραν τις εικόνες των εκλησιών και τα λάβαρα τους και κατέφυγαν ομαδικά στην Κέρκυρα.Οσο για τους εναπομείναντες Σουλιώτες θα γυρνούσαν στην πατρίδα τους μετα απο 17 ολόκληρα χρόνια και θα ήταν ξανά απο τους πρώτους που θα άρχιζαν τον απελευθερωτικό αγώνα.
Πηγή
http://protesilaos.blogspot.com/2010/04/blog-post_8039.html
