Του Δημήτρη Καζάκη, Οικονομολόγου – Αναλυτή
Μόλις παρά τρίχα γλύτωσε η παγκόσμια οικονομία ένα νέο ισχυρό κραχ. Το γλύτωσε όντως, ή απλά το ανέβαλε για μερικές εβδομάδες; Κανείς δεν γνωρίζει. Το σίγουρο είναι ότι η διόγκωση των κεφαλαιαγορών δεν είναι απλά μη βιώσιμη για την παγκόσμια οικονομία. Αυτό το γνωρίζουμε ήδη από το κραχ του 2008. Όλο και περισσότερο γίνεται και μη διαχειρίσιμη. Το παραμικρό αρκεί για να οδηγήσει σ’ ένα μεγάλο κραχ, ακόμη μεγαλύτερο από το προηγούμενο. Η ίδια η επέκταση της παγκόσμιας οικονομίας πέρυσι οφείλεται κατά κύριο λόγο στην επέκταση των κεφαλαιαγορών και των τραπεζών. Το γεγονός αυτό επιδείνωσε την εικόνα αστάθειας και έκανε τις αγορές πιο επιρρεπείς σε κραχ. Κάτι που τελικά δεν θα μπορέσει να αποφύγει η παγκόσμια οικονομία.
Το σίγουρο είναι ότι όχι μόνο η παγκόσμια κρίση δεν έχει ξεπεραστεί, αλλά το κύριο καταστροφικό φορτίο της δεν έχει ακόμη εκδηλωθεί. Είναι ακόμη μπροστά μας.
Ποιο είναι το κύριο γνώρισμα της παγκόσμιας κρίσης; Μια τεράστια υπερπληθώρα κεφαλαίων που λιμνάζουν στις παγκόσμιες αγορές και δεν βρίσκουν επικερδή τοποθέτηση. Πρόκειται για συσσωρευμένα κεφάλαια που ξεπερνούν έως 20 φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ.
Η παγκόσμια οικονομία της αγοράς βγήκε από τη διαρθρωτική κρίση της δεκαετίας του ’80 – η οποία ξέσπασε μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973 και κράτησε έως τις αρχές της δεκαετίας του ’90 – χωρίς να μπορεί να δαμάσει την τεράστια χρόνια υπερπαραγωγή που χαρακτήριζε ανέκαθεν τις κρίσεις της. Για πρώτη φορά στην ιστορία της κατόρθωσε να ανυψώσει τα ποσοστά κέρδους και να επιταχύνει τη συσσώρευση του κεφαλαίου, χωρίς όμως να λύσει τα προβλήματα της χρόνιας υπερπαραγωγής.
Πώς το κατόρθωσε;
Πρώτο: Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 αναδύθηκε μια νέα παγκόσμια αγορά κεφαλαίου και χρήματος. Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της νέας παγκόσμιας αγοράς είναι η ιστορικά πρωτοφανής υπερσυγκέντρωση, τόσο πραγματικού, όσο και χρηματικού κεφαλαίου, που ξεπερνά κατά πολύ τα όρια των εθνικών οικονομιών, αλλά ακόμη και τα όρια συγκεκριμένων τομέων και κλάδων της παγκόσμιας οικονομίας. Το κεφάλαιο δεν εξορμά πλέον με ορμητήριο τις μονοπωλιακές εθνικές αγορές των ισχυρών κρατών, για να κατακτήσει την παγκόσμια αγορά με όπλο τα βιομηχανικά προϊόντα, τις φτηνές τιμές των εμπορευμάτων και το φτηνό πλεονάζον χρήμα. Αντίθετα παρατηρούμε μια κατεξοχήν αντίστροφη κίνηση. Με βάση πια την ίδια την παγκόσμια αγορά κεφαλαίου και εμπορευμάτων, εξορμά να αναδιανείμει και να καρπωθεί τα οφέλη από τα νέα «συγκριτικά πλεονεκτήματα» και τα bon fillets των εθνικών και περιφερειακών οικονομιών, ιδίως εκεί όπου συγκεντρώνονται οι πιο απαραίτητες κι έτοιμες προϋποθέσεις για την παραγωγή της μεγαλύτερης δυνατής προστιθέμενης αξίας.
Δεύτερο: Η ανάδειξη ενός νέου τύπου μονοπωλιακής συγκέντρωσης σε διεθνές επίπεδο. Μέσα από ένα ιστορικά πρωτοφανές όργιο εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμαχιών, διαμορφώθηκε μια νέα επιχειρηματική πραγματικότητα στις κορυφές του επιχειρηματικού κεφαλαίου. Με στόχο να αντιμετωπιστούν τα χρόνια παραγωγικά πλεονάσματα, η χρόνια χαμηλή παραγωγική αξιοποίηση του παραγωγικού τους δυναμικού, μετατρέπονται σε όλο και περισσότερο ευέλικτα επιχειρηματικά πολυκλαδικά συγκροτήματα σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να εξασφαλίζουν υψηλά περιθώρια κέρδους ακόμη κι όταν ο βαθμός αξιοποίησης του παραγωγικού δυναμικού δεν υπερβαίνει το 70%. Για να επιτευχθεί αυτό η πολυεθνική επιχείρηση όλο και περισσότερο σταμάτησε να είναι αμερικάνικη, βρετανική ή ιαπωνική και διαμορφώνεται σαν ένα τεράστιο δίκτυο θυγατρικών, συνεργαζόμενων, συμμαχικών, υπεργολαβικών, κ.λπ. επιχειρήσεων με πραγματικά διεθνοποιημένη παραγωγή.
Για πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του ’80 οι ετήσιες πωλήσεις των ξένων θυγατρικών των πολυεθνικών ισοφαρίζουν τον τζίρο του παγκόσμιου εμπορίου. Για πρώτη φορά οι ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς σε εμπορεύματα και υπηρεσίες ικανοποιούνται απευθείας όχι πια μέσα απ’ το παγκόσμιο εμπόριο, αλλά όλο και περισσότερο απ’ τη διεθνοποιημένη παραγωγή των θυγατρικών των πολυεθνικών. Το 1998, ενώ το παγκόσμιο εμπόριο εμπορευμάτων και υπηρεσιών έφτασε τα 6,57 τρισ. δολάρια, οι ετήσιες πωλήσεις των ξένων θυγατρικών των πολυεθνικών ξεπέρασαν τα 11,4 τρισ. δολ.. Το 1999 η διαφορά υπερέβαινε τη σχέση 1:2, ενώ σήμερα υπερβαίνει τη σχέση 1:3.
Τρίτο: Η ανάδειξη ενός νέου εκρηκτικού μίγματος οικονομίας και πολιτικής, μέσα από την κυρίως υπερεθνική συνένωση, συνάρθρωση του πολυεθνικού κεφαλαίου και του κράτους. Η αποδιάρθρωση των εθνικών συστημάτων κρατικής ρύθμισης, μέσα από τις ιδιωτικοποιήσεις, τις πολιτικές απορρύθμισης κ.λπ., δεν σήμανε καθόλου την υποχώρηση του ρόλου του κράτους. Αντίθετα, ο οικονομικός ρόλος του κράτους έχει ενισχυθεί, έχει περισσότερο διεθνοποιηθεί μέσα από τους μηχανισμούς διεθνούς ρύθμισης και διεύθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, οι οποίοι αποτελούν και προνομιακό πεδίο συνάρθρωσης ισχυρών και εξαρτημένων κρατών με το πολυεθνικό κεφάλαιο.
Ποιοι ήταν οι «χαμένοι» του παιχνιδιού; Από την τελευταία μελέτη του ινστιτούτου του ΟΗΕ που ερευνά την ανισοδιανομή του πλούτου των νοικοκυριών παγκόσμια, προκύπτει ότι στο 2% του πληθυσμού αντιστοιχεί το 50% του συνολικού ιδιωτικού πλούτου παγκόσμια, ενώ στο 10% αντιστοιχεί το 85% του πλούτου. Στο φτωχότερο 50% των νοικοκυριών αντιστοιχεί μόλις το 1% του παγκόσμιου πλούτου.
Η σχέση αυτή επιδεινώνεται δραματικά με το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού να βρίσκεται αισίως κάτω από το όριο της απόλυτης εξαθλίωσης.
Ο μηχανισμός της παγκόσμιας συσσώρευσης στηρίχθηκε σε δυο βασικές διαδικασίες: Από τη μια μέσα από μια πρωτοφανή συμπίεση του κόστους στην οικονομία, δηλαδή ό,τι αντιλαμβάνεται ως κόστος το κεφάλαιο. Από την άλλη, μέσα από τη ραγδαία επέκταση του δανειακού κεφαλαίου. Προκειμένου να εξασφαλιστεί μεγαλύτερο κέρδος σε αυτό το δανειακό κεφάλαιο έπρεπε ολόκληρη η οικονομία να βυθιστεί στο χρέος. Νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κράτη. Πρόσφατα υπολογίστηκε ότι τα διαθέσιμα δανείσιμα κεφάλαια σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αισίως φτάσει στο 1 τετράκις εκατομμύριο δολάρια, δηλαδή στα 1.000 τρισεκατομμύρια δολάρια, όταν το παγκόσμιο ΑΕΠ κινείται γύρω στα 60 τρισ. δολ.!
Για να αξιοποιηθεί αυτό το κεφάλαιο θα πρέπει να δανείζονται και να ξαναδανείζονται οι πάντες. Να γιατί όλα τα κράτη, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, αναστενάζουν από τα χρέη, δημόσια και ιδιωτικά.
Χρηματιστική πυραμίδα
Πάνω σ’ αυτό το χρέος το χρηματιστικό κεφάλαιο έστησε μια τεράστια πυραμίδα πρόσθετων πιστωτικών προϊόντων (ομόλογα, παράγωγα κ.ο.κ.), που του εξασφάλιζαν ακόμη μεγαλύτερα κέρδη. Έτσι φτάσαμε η αγορά ομολόγων να έχει αξία μεγαλύτερη κατά 4 φορές του παγκόσμιου ΑΕΠ, η αγορά παραγώγων κατά 10 φορές κ.ο.κ.
Όπως είναι φυσικό, ο κύριος όγκος αυτών των κεφαλαίων είναι συγκεντρωμένα στα χαρτοφυλάκια των πολυεθνικών τραπεζών, που μαζί με τα διεθνή επενδυτικά κεφάλαια αποτελούν τους κύριους παίκτες στις αγορές κεφαλαίων παγκόσμια.
Γι’ αυτό και όταν ξέσπασε η παγκόσμια κρίση μετά τον Αύγουστο του 2007 και κορυφώθηκε το φθινόπωρο του 2008, εκδηλώθηκε ευθύς αμέσως ως κρίση τραπεζική, ως κρίση χρεοκοπίας των μεγάλων επενδυτικών τραπεζών.
Σήμερα η κρίση αυτή έχει επικεντρωθεί στην ευρωζώνη. Κι αυτό γιατί το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης είναι το πιο υπερδιογκωμένο και το πιο παρασιτικό παγκόσμια. Το συνολικό ενεργητικό των τραπεζών στην ευρωζώνη είναι πάνω από 4 φορές μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της και συνεχίζει να διογκώνεται.
Το ευρώ εξαρχής δεν υπήρξε ένα κοινό νόμισμα, αλλά ένα πιστωτικό προϊόν που επινοήθηκε από τις μεγάλες τράπεζες με δυο κύριους σκοπούς:
Αφενός για να συγκεντρώσουν με εργαλείο το ευρώ ολόκληρη τη ρευστότητα, όλο το κυκλοφορούν χρήμα της οικονομίας στα θησαυροφυλάκιά τους και να το αποδώσουν ξανά στην οικονομία με τη μορφή δανείων. Αφετέρου για να αποτελέσει το ευρώ έναν ισχυρό πόλο συγκέντρωσης επενδυτικών κεφαλαίων παγκόσμια που ήθελαν να κερδοσκοπήσουν με νομίσματα.
Σήμερα και οι δυο αυτές βασικές λειτουργίες του ευρώ βρίσκονται σε βαθύτατη κρίση και έχουν δημιουργήσει σοβαρά ερωτήματα για τη δυνατότητα επιβίωσης του ευρώ.
Χρεωμένη ευρωζώνη
Στα πλαίσια αυτά πρέπει να δούμε και την επιδείνωση της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη. Η Ιταλία χτύπησε ύψη ρεκόρ στα επιτόκια των ομολόγων της, φτάνοντας αισίως στο ύψος που είχαν τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων στις αρχές του 2010, λίγο πριν υπαχθεί η χώρα υπό καθεστώς μνημονίου. Η Ισπανία συνεχίζει την πολιτική εσωτερικής πτώχευσης περιοχών και κοινωνικών στρωμάτων, προκειμένου να γλυτώσει κι αυτή το αναπόφευκτο. Η Πορτογαλία ζήτησε επιπλέον βοήθεια, ενώ η Ιρλανδία υποβαθμίστηκε ακόμη περισσότερο. Όσο για την Ελλάδα, αυτή ξεπέρασε κάθε άλλο ιστορικό προηγούμενο στις μονάδες βάσης των ελληνικών CDS, πάνω από 2.700! Με άλλα λόγια για τις αγορές η Ελλάδα έχει ήδη πτωχεύσει και απλά αναμένεται το μοιραίο.
Επιλεκτική χρεοκοπία
Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι στην τελευταία σύνοδο των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης στις 12/7, το κλίμα ήταν εμφανώς διαφορετικό. Ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών Γιαν Κέες ντε Γιάγκερ, ένας από τους υπουργούς που τηρούν και δημοσίως σκληρή στάση για το θέμα του νέου πακέτου βοήθειας, τονίζει ότι δεν αποκλείεται πλέον το ενδεχόμενο «επιλεκτικής χρεοκοπίας» της Ελλάδας, σε δηλώσεις που έκανε την Τρίτη πριν από τη συνάντηση του Ecofin. «Καταφέραμε να λύσουμε τον κόμπο, έναν πολύ δύσκολο κόμπο, μιας αντιφατικής δήλωσης όπου λέμε ότι θέλουμε σημαντική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και από την άλλη ότι θέλουμε να αποφύγουμε την επιλεκτική χρεοκοπία», είπε. Όπως υποστήριξε, τώρα που δεν αποκλείεται η επιλεκτική χρεοκοπία η ευρωζώνη έχει περισσότερες επιλογές και μεγαλύτερη ευχέρεια δράσης. «Η ομάδα εργασίας (Eurogroup) μπορεί να προετοιμαστεί. Έχει μια ευρύτερη εντολή, περισσότερες επιλογές», ανέφερε. Ερωτηθείς εάν αυτές οι επιλογές ενδέχεται να περιέχουν την πιθανότητα επιλεκτικής χρεοκοπίας για την Ελλάδα, είπε: «Δεν αποκλείεται πλέον. Προφα νώς η ΕΚΤ έχει δηλώσει σε ανακοίνωσή της ότι εμμένει στη θέση της, αλλά οι 17 υπουργοί δεν την απέκλεισαν πλέον, οπότε έχουμε περισσότερες επιλογές, ένα ευρύτερο πλαίσιο για να εργαστούμε».
Ο κ. Σόρος...
Το ίδιο περίπου ισχυρίστηκε και ο γνωστός φίλος του πρωθυπουργού κ. Σόρος σε σημείωμά του στους «Financial Times» (11/7) με τίτλο οι «Αληθινοί Ευρωπαίοι χρειάζονται Σχέδιο Β». Στο σημείωμα αυτό ο μεγαλοκερδοσκόπος εκτιμά ότι «η Ελλάδα κατευθύνεται προς μια άτακτη πτώχευση είτε σε μια υποτίμηση με ανυπολόγιστες συνέπειες. Αν αυτή η φαινομενικά αμείλικτη διαδικασία πρόκειται να αναχαιτιστεί και να αντιστραφεί, τόσο η Ελλάδα όσο και η ευρωζώνη πρέπει επειγόντως να υιοθετήσουν ένα σχέδιο Β. Μια επίσημη πτώχευση της Ελλάδας μπορεί να είναι αναπόφευκτη, αλλά δεν χρειάζεται να είναι άτακτη. Και ενώ κάποια μόλυνση θα είναι αναπόφευκτη – οτιδήποτε συμβεί στην Ελλάδα είναι πολύ πιθανό να επεκταθεί στην Πορτογαλία, ενώ και η χρηματοπιστωτική θέση της Ιρλανδίας, επίσης, μπορεί να γίνει μη βιώσιμη –, η υπόλοιπη ευρωζώνη πρέπει να περιχαρακωθεί. Αυτό σημαίνει ενίσχυση της ευρωζώνης, η οποία πιθανά να σημαίνει ευρύτερη χρήση των ευρωομολόγων και ένα είδος σχεδίου για ολόκληρη την ευρωζώνη εγγύησης καταθέσεων».
Τι εννοεί ο κ. Σόρος; Ότι η ευρωζώνη πρέπει να ξεμπερδεύει μέσα από μια διαδικασία ελεγχόμενης πτώχευσης με την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, προκειμένου να σωθούν οι υπόλοιπες χώρες με ευρωομόλογα και εγγυήσεις της καταθετικής βάσης των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών. Με δεδομένο ότι ο εν λόγω κερδοσκόπος έχει επενδύσει σημαντικά σε ακίνητο και φυσικό πλούτο της χώρας μας, με την ελεγχόμενη πτώχευση εννοεί απανωτά «πιστωτικά επεισόδια», δηλαδή καταρρεύσεις εγχώριων τραπεζών, που θα επιταχύνουν τη διαδικασία γενικευμένης εκποίησης της χώρας.
Πιστωτικά επεισόδια
Με δεδομένη την κατάσταση των εγχώριων τραπεζών που στερούνται πλέον ακόμη και της δυνατότητας πρόσβασης στη ρευστότητα της ΕΚΤ, τα «πιστωτικά επεισόδια» είναι πλέον στην ημερήσια διάταξη. Το μόνο που χρειάζεται είναι να απεμπλακούν τα μεγάλα πιστωτικά ιδρύματα της Γερμανίας, της Γαλλίας κ.ο.κ. από το ελληνικό χρέος. Αυτό το νόημα έχει η συζήτηση που διεξάγεται στην ευ-ρωζώνη για διάφορα σχέδια επαναγοράς ληξιπρόθεσμων ελληνικών ομολόγων. Την επαναγορά ελληνικού χρέους από τη δευτερογενή αγορά εξετάζουν οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) κ. Φιλίπ Μεϊστάντ επιβεβαίωσε ότι η ζώνη του ευρώ εξετάζει το ενδεχόμενο να επαναγοράσει στην τρέχουσα τιμή τίτλους του ελληνικού Δημοσίου, για να ελαφρύνει δήθεν τα δημόσια οικονομικά της Αθήνας. «Υπάρχει μια πρόταση που υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την οποία θα συζητήσουμε και η οποία θα επιτρέψει στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να επαναγοράσει τους τίτλους του ελληνικού χρέους στις τιμές της αγοράς», δήλωσε ο κ. Φιλίπ Μεϊστάντ στο βελγικό ιδιωτικό τηλεοπτικό δίκτυο RTL-TVI (12/7).
Διχασμένοι
Ο ίδιος αναγνώρισε πάντως πως σε γενικές γραμμές οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να είναι διχασμένοι σχετικά με το πώς θα «βοηθήσουν» την Ελλάδα. «Υπάρχει μια συμφωνία όσον αφορά τον στόχο, δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία σχετικά με το πώς θα επιτευχθεί», πρόσθεσε ο πρόεδρος της ΕΤΕπ, ο οποίος συμμετείχε χθες στη σύνοδο των υπουργών Οικονομικών της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες. «Ο στόχος είναι σαφής: πρέπει να διασφαλίσουμε ότι το χρέος του ελληνικού κράτους θα γίνει πιο ανεκτό, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μειώσουμε την αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ της Ελλάδας. Μια επαναγορά μέρους του χρέους θα μπορούσε να χρησιμεύσει σε αυτό», σημείωσε.
Βέβαια, η αλήθεια είναι πιο μακάβρια. Τα σχέδια επαναγοράς που εξετάζονται θα είναι στοχευμένες παρεμβάσεις στη δευτερογενή αγορά με σκοπό να απαλλαγούν γρήγορα οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες από τα ληξιπρόθεσμα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου, έτσι ώστε μια επιλεκτική ελεγχόμενη πτώχευση τύπου Σόρος να μην επιφέρει σοβαρά τραντάγματα στο ευρωσύστημα. Έτσι τουλάχιστον σχεδιάζουν οι τραπεζίτες και οι κερδοσκόποι. Από κει και πέρα για το μόνο που ενδιαφέρονται οι «εταίροι» μας στην ευρωζώνη είναι να επιταχυνθεί η εκποίηση της χώρας, η οποία σε συνθήκες επίσημης πτώχευσης θα προσφέρει ακόμη μεγαλύτερες ευκαιρίες κέρδους. Έτσι θα αποζημιωθούν στο πολλαπλάσιο για όσα θα χάσουν από την επίσημη επιλεκτική πτώχευση της χώρας. Όσο για τον ελληνικό λαό, ποιος νοιάζεται για τους ιθαγενείς μιας αφρικανοποιημένης χώρας της ευρωζώνης;
Πηγή
http://topontiki.gr/article/19479
Σοβαρά επεισόδια ξεκίνησαν στην Πάτρα όταν ιδιοκτήτες ταξί συγκρούστηκαν με τις αστυνομικές δυνάμεις .
