του Δημήτρη ΚαμπουράκηΓια να σας βοηθήσω -αναγνώστες μου- στους δύσκολους καιρούς που περνάμε, δίνω σήμερα μια αυτούσια παμπάλαια γηθειά της Κρήτης। Χρησιμοποιήστε την εσείς όπως θέλετε, για να προφυλαχθείτε από όποιον κι απ' ότι πιστεύετε ότι σας απειλεί. Στο νησί, γηθειά ονομάζουμε το ξόρκι. Είναι γραμμένη με την προφορά των παλιών και στο τέλος του κειμένου επεξηγώ όσες λέξεις της Κρητικής διαλέκτου μοιάζουν ακατανόητες.
Στην ύπαιθρο της Κρήτης, οι γηθειές επιστρατευόντουσαν με τη συμφωνία και τη συνεργασία της εκκλησίας (παρά την ολοφάνερη ύπαρξη μέσα τους σωρείας παγανιστικών προ-χριστιανικών στοιχείων), όταν οι απλές πρακτικές κατά της βασκανίας (π.χ. ξεμάτιασμα) αποδεικνυόντουσαν ανίσχυρες και αναποτελεσματικές. Τις χρησιμοποιούσαν με φειδώ και όταν ο χτυπημένος από τα κακά πνεύματα (μάτι, λόγια, μαγεία) κινδύνευε να πεθάνει ή να τρελαθεί. Ο κόσμος σεβόταν και φοβόταν πολύ τις γηθειές. Μόνο χερικάρηδες* παπάδες ή χερικαρούδες γυναίκες τολμούσαν να καταπιαστούν μ’ αυτές και να ενεργοποιήσουν τις καθαρτήριες δυνάμεις που κουβαλούσαν οι τρομερές και επίφοβες φράσεις τους. Γηθειά στο στόμα άσχετου ή άπιστου, θα μπορούσε να αποδειχθεί μοιραία και για τον πάσχοντα και για τον δήθεν γητευτή.
Όπως θα δείτε διαβάζοντας την, στην αρχή γίνεται επίκληση της αγιότητας της στιγμής του καθαρμού, παρομοιάζοντας την με την ώρα γέννησης του Χριστού. Στις δύο επόμενες παραγράφους περιγράφεται η μανία του κακού πνεύματος να βλάψει και αναφέρονται αυτοί που κινδυνεύουν, στην τέταρτη παράγραφο το κακό στέλνεται να ξεσπάσει πάνω σε άγρια ζώα και βράχια για να απομακρυνθεί απ’ τους ανθρώπους. Στις δύο τελευταίες παραγράφους γίνεται η τελική επίθεση εναντίον του, με τον Θεό να θριαμβεύει και τον άρρωστο να γίνεται καλά.
Η γηθειά
«Στ’ όνομα ντου Θεού και τση Παναγίας. Στσί ‘κοσπέντε Δεκεμπρίου Χριστός γεννάται, τούτ’ η γιώρα* και κείνη, μία λογάται.
Άγγελε Τρισάγγελε, Μιχαήλ Αρχάγγελε. Παρακαλώ το Άγιο σου Πνέμα, η ζάρα η ζαρωμένη* που πάει στη γειτονιά, μην έχει κακό παρατήρημα. Τα μαλλιά τζη κρέμουνται, τα βυζά τζη καίγουνται, τα γυροπόδια τζη τη γης παρακαλούνε.
Στ’ όνομα Σου Θέ μου, Δεσπότη μου Χριστέ μου, Κύριε Ιησού Χριστέ μου. Το κακό νιδί*, το κακό νιπί*, η ζάρα η ζαρωμένη πχαίνει* να θερμίσει, μωρό παιδί στην κούνια να θερμολοήσει* και καλό ζευγάρι να ξεζευγαρώσει και καλό αντρόυνο να ξεχωρίσει και καλό αμπέλι να ξεκουρμουλώσει*.
Άγγελε Τρισάγγελε, παρακαλώ το Άγιο σου Πνέμα, τη ζάρα τη ζαρωμένη να τη στείλεις κάτω στο γιαλό κάτω στ’ ακρογιάλι, να βρεί τ’ άγριου λαφιού την καρδιά να τηνε σκίσει και να τηνε φάει, να βρει τσ’ αγριολαφίνας το γάλα να το πιεί, να βρει χαράκια* να ξεχαρακώσει, πρικούς* καβρούς* να θανατώσει κι από το δούλο τού Θεού να λείπει. Να λείπει το λάβωμα, ο φταρμός*, το βιτσίρισμα*, η ατσιποδιά* και η κακή γλωσσοφαγιά, απού την κεφαλή ντου, απού το στόμα ντου, απού τα μάθια ντου, απού την καρδιά ντου, απού τσι 99 φλέγες του κορμιού ντου.
Πέντε και πέντε δέκα, και πέντε δεκαπέντε, και πέντε είκοσι, και πέντε εικοσπέντε, και πέντε τριάντα, και πέντε τριάντα πέντε, και πέντε σαράντα. Σαράντα Αγιοί βοηθάτε ντου. Άλφα μία, άλφα δύο, άλφα τρείς, άλφα τέσσερις, πέντε άλφα. Δυό μάθια σε φταρμίσανε, τρία πράμματα σε γιάνανε. Το Πατρί και το Υιώ και το Αγίω Πνέματι.
Απού σε φτάρμιζε, να βγεί τ’ αμάτι ντου. Το δεξί γη το ζερβό; Όποιο θέλει ο Θεός. Δέξου γης το βάρος του και δώς του την υγειά ντου.»
Ο θεραπευτής έπρεπε να πει τη γητειά τρεις φορές πάνω από το κεφάλι του πάσχοντα κι έπειτα να τον φτύσει εννιά φορές. Μετά τον σταύρωναν με λάδι απ’ το καντήλι και τον ράντιζαν με αγίασμα, ει δυνατόν από Μεγάλο Αγιασμό καλορίζικων εκκλησίας.
*Χερικάρης: Αυτός που πιάνουν τα διαβαστικά του.
*Γιώρα: Ώρα.
*Ζάρα ζαρωμένη: Μεταφορικά, αυτός/ή που ματιάζει ή και το ίδιο το κακό μάτι. Ζάρα ονομάζουν στην Κρήτη ένα είδος λευκής κουκουβάγιας, της οποία το κρώξιμο μοιάζει με κλάμα και το άκουσμα του ταυτίζεται με την κακοτυχία. Εκτός από ζάρα, τη λένε και σκλώπα.
*Κακό νιδί: (Κακώς ιδείν). Κακό μάτι.
*Κακό νιπί: (Κακόν ειπείν). Κακός λόγος, γλωσσοφαγιά.
*Πχαίνει: Πηγαίνει.
*Θερμολοήσει: Να φέρει πυρετό.
*Ξεκουρμουλώσει: Κουρμούλα λέγεται το κλίμα του αμπελιού. Ξεκουρμουλώνω σημαίνει χαλάω το αμπέλι.
*Χαράκι: Μεγάλος βράχος
*Πρικός: Πικρός
*Καβρός: Κάβουρας
*Φταρμός: Μάτιασμα. Αντιστοίχως, φταρμίζω σημαίνει ματιάζω.
*Βιτσίρισμα: Βιτσιρά ονομαζόταν αυτό που παθαίνει κανείς, όταν έρθει σ’ επαφή με κακά δαιμόνια.
*Ατσιποδιά: Βαριά και συνεχόμενη κακοτυχία
http://www.protagon.gr/Default.aspx?tabid=69&smid=379&ArticleID=4146&reftab=218&t=%CE%A4%CE%BF-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%BF-%CE%BE%CF%8C%CF%81%CE%BA%CE%B9-
