Πάτρα, Πλατεία Όλγας, αρχές 20ου αι.
Οι γιορτινές μέρες αντλούν λάμψη απ΄ το παρόν αλλά η συναισθηματική τους αξία πηγάζει απ΄ το παρελθόν. Και το νόημά τους ξεθωριάζει χωρίς τη χροιά που προσδίδουν οι μνήμες, οι παραδόσεις της κάθε μικρής και ιδιαίτερης πατρίδας και τα συγκινητικά οικογενειακά βιώματα των παιδικών χρόνων. Γιορτές αποκομμένες απ΄ τις ρίζες καταντούν «κύμβαλον αλαλάζον», σαν το κρουστό μουσικό όργανο όταν παράγει ασυνάρτητους ήχους.
Με τους προβολείς της τηλεόρασης στραμμένους δυσανάλογα στην κοντόφθαλμη επικαιρότητα της παράτασης πληρωμής των τελών κυκλοφορίας ή του βραχνά των νέων φορολογικών μέτρων περιορίζεται αισθητά η προβολή άλλων εξίσου θεμελιωδών πτυχών της ζωής του μέσου Έλληνα.
Με τους προβολείς της τηλεόρασης στραμμένους δυσανάλογα στην κοντόφθαλμη επικαιρότητα της παράτασης πληρωμής των τελών κυκλοφορίας ή του βραχνά των νέων φορολογικών μέτρων περιορίζεται αισθητά η προβολή άλλων εξίσου θεμελιωδών πτυχών της ζωής του μέσου Έλληνα.
Κόντρα στο ρεύμα, φωτίζουμε δειγματοληπτικά κάποιες αλλοτινές εποχές εστιάζοντας ακροθιγώς στη σημασία που έχει για τους νεότερους η γνώση του τρόπου ζωής των ανθρώπων, των οποίων τη συνέχεια αποτελούμε. Ιστορία δεν είναι μόνο οι πόλεμοι και οι πολιτικές εξελίξεις αλλά η ζωή στο σύνολό της. Η γνώση των συμβάντων του παρελθόντος που σχετίζονται με την εξέλιξη της ανθρωπότητας.
Την ανεπιτήδευτη ομορφιά που κρύβεται στην απλότητα των περασμένων εποχών θα ανακαλύψουν οι νοσταλγοί του παλιού καλού καιρού μέσα από την αφιερωματική περιήγηση στην πρωτοχρονιάτικη αγορά της Ελλάδας του 1900.
Δυο σωζόμενες εφημερίδες «Εμπρός» και «Εστία» και άλλα έντυπα «εποχής», επιστρατευμένα στο έργο της χρήσιμης σύνδεσης με το παρελθόν, επιχειρούν μια επετειακή σάρωση καθώς ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια μας εικόνες από έναν άλλο κόσμο τόσο μακρινό μα και τόσο γνώριμο. Την κοινωνία των Ελλήνων πριν από έξι εφτά γενιές – αν θεωρήσουμε πως κάθε δεκαεπτά χρόνια αλλάζει η γενιά.
Την ανεπιτήδευτη ομορφιά που κρύβεται στην απλότητα των περασμένων εποχών θα ανακαλύψουν οι νοσταλγοί του παλιού καλού καιρού μέσα από την αφιερωματική περιήγηση στην πρωτοχρονιάτικη αγορά της Ελλάδας του 1900.
Δυο σωζόμενες εφημερίδες «Εμπρός» και «Εστία» και άλλα έντυπα «εποχής», επιστρατευμένα στο έργο της χρήσιμης σύνδεσης με το παρελθόν, επιχειρούν μια επετειακή σάρωση καθώς ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια μας εικόνες από έναν άλλο κόσμο τόσο μακρινό μα και τόσο γνώριμο. Την κοινωνία των Ελλήνων πριν από έξι εφτά γενιές – αν θεωρήσουμε πως κάθε δεκαεπτά χρόνια αλλάζει η γενιά.
Εποχή γενικευμένης ανέχειας το γύρισμα του αιώνα, με τα εφτά κακά της μοίρας μας σε έξαρση όπως η πτώχευση, η διαφθορά, η τοκογλυφία, τα οικονομικά σκάνδαλα και άλλα τέτοια ανίατα κληρονομικά νοσήματα μιας αγιάτρευτης φυλής….
Έλληνες δύο ταχυτήτων και τότε. Φτωχοί οι περισσότεροι και πλούσιοι οι ολίγοι και εκλεκτοί προς τους οποίους απευθύνονταν διαφημίσεις όπως η ακόλουθη του πολυτελούς ξενοδοχείου της Μεγάλης Βρετανίας στην εφημερίδα «Εστία» της 24ης Δεκεμβρίου 1899:
| «ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ Η Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ» ΚΗΦΙΣΣΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΟΜΕΝΟΝ ΥΠΟ ΧΡΗΣΤ. ΤΖΑΝΝΙΔΟΥ Το Ξενοδοχείον τούτο, του οποίου την ευμάρειαν, την πολυτέλειαν, την άκραν καθαριότητα, την τάξιν και την ακρίβειαν εγγυάται το όνομα του πασιγνώστου αυτού διευθυντού θα διατηρήσει τον πρώτον αυτού μάγειρον κ. Γ. Χρηστόπουλον υπηρετήσαντα επί δεκατρία έτη εν τω ξενοδοχείω η «Μεγάλη Βρετανία Αθηνών» . Συνδεόμενον δε τηλεφωνικώς προς όλους τους συνδρομητάς του τηλεφώνου εν Αθήναις και Πειραιεί δέχεται οιασδήποτε παραγγελίας εν πάση ημέρα εις το τηλέφωνον το ευμενώς παραχωρηθέν υπό του κ. Ευστ. Λάμψα». |
Λαός στωικός μέσα στα βάσανά του, χωρίς να παραμελεί την αισθητική και καλλιτεχνική του έκφραση, ευφάνταστος και δημιουργικός αλλά με «αγύριστο κεφάλι», χωρίς να καταθέτει τα όπλα και δίχως να το βάζει κάτω, δείχνει να αφομοιώνει με αστραπιαία ταχύτητα τις ξένες προσλαμβάνουσες, όπως φαίνεται στον Τύπο που βρίθει από ξενόφερτες διαφημίσεις και σύνδρομα ξενομανίας.
Μια σάρωση στα μικρά και τα μεγάλα νέα των εφημερίδων αποτυπώνει τις κυρίαρχες ειδήσεις που συνθέτουν το ποικιλόχρωμο υφαντό της πρωτοχρονιάτικης Αθήνας :
Ο δήμαρχος κ. Μερκούρης εισηγούμενος τον προϋπολογισμό του δήμου προτάσσει ως έργα μεγάλης αναγκαιότητας την ύδρευση και την καθαριότητα .
«Το ταχύπλοον ηλεκτροφώτιστον και κομψόν ατμόπλοιον της εταιρίας Διακάκη «Κεφαλληνία» τις Πέμπτες κάλυπτε τη διαδρομή για Καλαμάτα και Μάνη και τις Κυριακές είχε δρομολόγιο για Λαύριο, Αλιβέρι, Χαλκίδα, Αιδηψό, Στυλίδα και Βόλο. Εισιτήρια προμηθευόταν κανείς στο πρακτορείο Παπαγκίκα στη Σταδίου και στο καφενείο «Εύβοια» στα Χαυτεία.
Χαλβατζήδες, παντώλαι, πατσατζήδες, πωλητές ύδατος και άλλοι έξαλλοι καταστηματάρχες και πλανόδιοι πωλητές απευθύνθηκαν στον εισαγγελέα για να καταγγέλλουν τον αστυνομικό διευθυντή Μ.Ε. γιατί τους «πουλούσε» εκβιαστικά ένοπλη προστασία αξιώνοντας υπέρογκα ποσά.
Μια σάρωση στα μικρά και τα μεγάλα νέα των εφημερίδων αποτυπώνει τις κυρίαρχες ειδήσεις που συνθέτουν το ποικιλόχρωμο υφαντό της πρωτοχρονιάτικης Αθήνας :
Ο δήμαρχος κ. Μερκούρης εισηγούμενος τον προϋπολογισμό του δήμου προτάσσει ως έργα μεγάλης αναγκαιότητας την ύδρευση και την καθαριότητα .
«Το ταχύπλοον ηλεκτροφώτιστον και κομψόν ατμόπλοιον της εταιρίας Διακάκη «Κεφαλληνία» τις Πέμπτες κάλυπτε τη διαδρομή για Καλαμάτα και Μάνη και τις Κυριακές είχε δρομολόγιο για Λαύριο, Αλιβέρι, Χαλκίδα, Αιδηψό, Στυλίδα και Βόλο. Εισιτήρια προμηθευόταν κανείς στο πρακτορείο Παπαγκίκα στη Σταδίου και στο καφενείο «Εύβοια» στα Χαυτεία.
Χαλβατζήδες, παντώλαι, πατσατζήδες, πωλητές ύδατος και άλλοι έξαλλοι καταστηματάρχες και πλανόδιοι πωλητές απευθύνθηκαν στον εισαγγελέα για να καταγγέλλουν τον αστυνομικό διευθυντή Μ.Ε. γιατί τους «πουλούσε» εκβιαστικά ένοπλη προστασία αξιώνοντας υπέρογκα ποσά.
Από τον Πρωτοχρονιάτικο Τύπο, του Ιανουαρίου του 1900
Για τον πρωτοχρονιάτικο στολισμό της αγοράς στην Αθήνα οι δημοσιογράφοι εκφράστηκαν με πολύ κολακευτικά σχόλια. Οπωροπωλεία, αρτοπωλεία, κρεοπωλεία στολίστηκαν με αρκετή φιλοκαλία. Αρνιά και πουλερικά φορτωμένα με κορδέλες, μήλα τυλιγμένα σε χρυσόχαρτα, χριστόψωμα και τσουρέκια απλωμένα πάνω σε χρωματιστά χαρτιά σε μεγάλους πάγκους διαλαλούσαν με ευγλωττία το γιορτινό πνεύμα.
Το «αλαντοπωλείον» Θανόπουλου είχε συγκεντρώσει τα βλέμματα όλων για τον πρωτότυπο στολισμό του. Ωραιότατα διακοσμημένο, ήταν χάρμα οφθαλμών αφού οι περισσότεροι το χάζευαν ενώ λίγοι αγόραζαν. Γράφει ο συντάκτης της «Καλλιτεχνικής Εστίας»: «Είχε στήσει απ΄ έξω ένα γουρουνόπουλο ολόρθο με φωκόλ, με μονόκλ με λαιμοδέτην και με μίαν καρτέλαν κρεμασμένην στο λαιμό, με την επιγραφήν « Ο νέος της εποχής». Έχει όμως η εξυπνότατη σάτυρα και μίαν ανακρίβειαν. Το γουρουνόπουλο φουμάρει…ναργιλέ…»!
Επίσης, μαθαίνουμε πως ο στίχος της καντάδας για την εποχή που «δέναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα» ήταν από τότε γνωστός αφού δίπλα στο γουρουνόπουλο, στην προθήκη του αλαντοπωλείου αναπαυόταν και το ομοίωμα ενός «ολοζώντανου» σκύλου τόσο χοντρού και χορτάτου που έβλεπε με απάθεια πλέον τα λουκάνικα με τα οποία τον είχαν δέσει. Αυτή η όλο ευμάρεια απεικόνιση έφερε τον τίτλο: «Η αναγεννηθείσα εποχή».
Μέσα σ΄ όλα τη δική του θέση είχε και το Χρηματιστήριο. Στη χρηματιστηριακή στήλη της παραμονής των Χριστουγέννων η τιμή της μετοχής της Εθνικής Τράπεζας ήταν στις 4.140 δραχμές, ενώ την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1899 διαπραγματευόταν στις 4.112 δραχμές. Κινήθηκε πτωτικά την εβδομάδα μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς.
Το «αλαντοπωλείον» Θανόπουλου είχε συγκεντρώσει τα βλέμματα όλων για τον πρωτότυπο στολισμό του. Ωραιότατα διακοσμημένο, ήταν χάρμα οφθαλμών αφού οι περισσότεροι το χάζευαν ενώ λίγοι αγόραζαν. Γράφει ο συντάκτης της «Καλλιτεχνικής Εστίας»: «Είχε στήσει απ΄ έξω ένα γουρουνόπουλο ολόρθο με φωκόλ, με μονόκλ με λαιμοδέτην και με μίαν καρτέλαν κρεμασμένην στο λαιμό, με την επιγραφήν « Ο νέος της εποχής». Έχει όμως η εξυπνότατη σάτυρα και μίαν ανακρίβειαν. Το γουρουνόπουλο φουμάρει…ναργιλέ…»!
Επίσης, μαθαίνουμε πως ο στίχος της καντάδας για την εποχή που «δέναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα» ήταν από τότε γνωστός αφού δίπλα στο γουρουνόπουλο, στην προθήκη του αλαντοπωλείου αναπαυόταν και το ομοίωμα ενός «ολοζώντανου» σκύλου τόσο χοντρού και χορτάτου που έβλεπε με απάθεια πλέον τα λουκάνικα με τα οποία τον είχαν δέσει. Αυτή η όλο ευμάρεια απεικόνιση έφερε τον τίτλο: «Η αναγεννηθείσα εποχή».
Μέσα σ΄ όλα τη δική του θέση είχε και το Χρηματιστήριο. Στη χρηματιστηριακή στήλη της παραμονής των Χριστουγέννων η τιμή της μετοχής της Εθνικής Τράπεζας ήταν στις 4.140 δραχμές, ενώ την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1899 διαπραγματευόταν στις 4.112 δραχμές. Κινήθηκε πτωτικά την εβδομάδα μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς.
Ειδήσεις, διαφημίσεις, εικόνες, ανακοινώσεις νέα εσωτερικά και διεθνή, ευχές και στήλες κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος συναπαρτίζουν το γιορτινό διάκοσμο του Τύπου ξημερώνοντας το 1900 αλλά η προσευχή των Αθηναίων της περιφέρειας («Αθηναίοι των απόκεντρων συνοικιών» όπως τους βαφτίζει ο σατιρογράφος) διεκδικεί τη διάκριση της πιο πρωτότυπης ευχής:
Δε ζητάνε τίποτα. Λίγο περισσότερο φως.. …Όσο χρειαζόμαστε όλοι μας….
Δε ζητάνε τίποτα. Λίγο περισσότερο φως.. …Όσο χρειαζόμαστε όλοι μας….
Με γούρι το τετράφυλλο τριφύλλι, το πουγκί της νέας χρονιάς ας ξεχειλίζει από υγεία, ποιότητα ζωής, αγωγή,
πολιτισμό, αξίες, αφθονία . Όλα τα καλά! (Ευχετήρια κάρτα της Πρωτοχρονιάς, σταλμένη από την Καλαμάτα στην
Κέρκυρα, σε δασκάλα του Αρσακείου, το 1900).
πολιτισμό, αξίες, αφθονία . Όλα τα καλά! (Ευχετήρια κάρτα της Πρωτοχρονιάς, σταλμένη από την Καλαμάτα στην
Κέρκυρα, σε δασκάλα του Αρσακείου, το 1900).
Πηγή
http://topaliatzidiko.blogspot.com/2010/12/1900.html#more
