Πέμπτη 2 Ιουλίου 2015

Η μηχανική του φόβου σταθερά στην υπηρεσία τού «Ναι σε όλα»

Συντάκτης:
Τάσος Σαραντής, Αφροδίτη Τζιαντζή

Ο τρόμος που ξεχύνεται από την οθόνη της τηλεόρασης και τα πρωτοσέλιδα των συστημικών εφημερίδων δεν μπήκε στη ζωή μας ξαφνικά την τελευταία εβδομάδα, μετά την κήρυξη του δημοψηφίσματος.








 Το σόου της «αντίστροφης μέτρησης» προς τη χρεοκοπία από το CNN
Το σόου της «αντίστροφης μέτρησης» προς τη χρεοκοπία από το CNN: Κάτι μεταξύ Πρωτοχρονιάς και εκτόξευσης πυραύλου θύμιζε το ρολόι της αντίστροφης μέτρησης που επέλεξε το CNN, για να δώσει πιο δραματικό τόνο στα τελευταία λεπτά πριν από την εκπνοή καταβολής της δόσης του 1,5 εκατ. ευρώ, με τον τίτλο «Ελληνική Χρεοκοπία». Βέβαια, αμέσως μετά το ΔΝΤ μίλησε απλώς για «υπερημερία», αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα..

Τηλεοπτικό πλάνο του ΑΝΤ1 που ξεχειλίζει από τρόμο Τηλεοπτικά πλάνα που ξεχειλίζουν τρόμο: «Ελλάδα: ώρα μηδέν», το σταθερό μότο στην μικρή οθόνη (ΑΝΤ 1) |
Το πιστό σκυλί της εξουσίας, που ακούει στ’ όνομα «φόβος» ήταν πάντα εκεί, κούρνιαζε για λίγο δεμένο στο λουρί του, όταν τα πράγματα έπρεπε να εμφανίζονται ρόδινα, με εγκώμια για το success story και πεντάλεπτα εγκαινίων μεγάλων ευεργετών, και αφηνόταν να αλυχτά ελεύθερο όταν το χρειάζονταν, εν όψει κρίσιμων εκλογών που κινδύνευε να κερδίσει η Αριστερά, εν μέσω λαϊκών κινητοποιήσεων ή -χτύπα ξύλο- μιας νεανικής εξέγερσης, όπως το 2008.

«Τέλος χρόνου: Η Ελλάδα δεν πλήρωσε το ΔΝΤ (ΣΚΑΪ) «Τέλος χρόνου: Η Ελλάδα δεν πλήρωσε το ΔΝΤ - Μια μέρα που θα γραφεί στην Ιστορία» (ΣΚΑΪ) |
Η οικονομική τρομοκρατία μπήκε για τα καλά στη ζωή μας από το 2010, με την ψήφιση του πρώτου μνημονίου, τότε που μαζί με τις μαγειρεμένες στατιστικές για το έλλειμμα, για να μπούμε σε «πρόγραμμα», κανάλια και κονδυλοφόροι συναγωνίζονταν ποιος θα μας πείσει καλύτερα ότι «μαζί τα φάγαμε», ότι έπρεπε να υποστούμε επώδυνα μέτρα για να μην πάθουμε τα χειρότερα, όλα όσα τελικά πάθαμε ως πειραματόζωο στα πέντε χρόνια «διάσωσης» που εκτόξευσαν την ανεργία σε ύψη μεσοπολεμικού κραχ και προκάλεσαν τη μεγαλύτερη πτώση του ΑΕΠ που έχει γνωρίσει χώρα σε καιρό ειρήνης.

Ερευνα Παντείου

«Δραματικές ώρες - Η Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού» στο Mega «Δραματικές ώρες - Η Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού» στο Mega. Τον ίδιο τίτλο είχε και άρθρο γνώμης του Πολ Κρούγκμαν. Μόνο που για τον νομπελίστα οικονομολόγο βουτιά στον γκρεμό είναι το ΝΑΙ στα μνημόνια... |
Στην έναρξη των καταστροφικών -όπως αποδείχθηκε- μνημονίων το Πάντειο Πανεπιστήμιο διεξήγαγε έρευνα για τον τρόπο που κάλυπταν τα ΜΜΕ την οικονομική κρίση. Υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας κοινωνιολογίας Αλεξάνδρας Κορωναίου, οι φοιτητές έθεσαν ερωτήσεις σε κοινό από 18-50 ετών, αποκωδικοποιώντας τα μηνύματα των κεντρικών δελτίων ειδήσεων και των καθημερινών εφημερίδων: άγχος, φόβος, απέχθεια, κατάθλιψη ήταν τα συναισθήματα που ένιωθαν προσλαμβάνοντας την κρίση μέσα από τα ΜΜΕ.
Η παραπληροφόρηση της παραπληροφόρησης: το ειδησεογραφικό δελτίο του Mega Channel με θέμα τα μέτρα ασφαλείας στα ΑΤΜ
Η παραπληροφόρηση της παραπληροφόρησης: το ειδησεογραφικό δελτίο του Mega Channel με θέμα τα μέτρα ασφαλείας στα ΑΤΜ, αναδημοσίευσε ως προϊόν «ρεπορτάζ» φωτογραφία από την εφημέριδα «Εσπρέσο» με δήθεν Ελληνίδα συνταξιούχο που προφυλάσσει φίλη της, για να κάνει ανάληψη από ΑΤΜ. Η φωτογραφία κυκλοφορεί σε χιουμοριστικές ιστοσελίδες εδώ και χρόνια και φυσικά δεν είναι από την Ελλάδα...
Οι κύριες μέθοδοι χειραγώγησης μέσω των ΜΜΕ που καταγράφηκαν ήταν οι εξής πέντε: Δραματοποίηση της κρίσης - Ενοχοποίηση του κοινού - Υπερτονισμός της ατομικής ανασφάλειας - Υποβάθμιση του συλλογικού αγώνα - Καλλιέργεια του κοινωνικού αυτοματισμού (φταίνε οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι συντεχνίες, οι διαδηλωτές κ.λπ.). Ενα από τα ευρήματα της έρευνας ήταν ότι η εκστρατεία τρομοκράτησης είχε συχνά τα αντίθετα αποτελέσματα, σπρώχνοντας κυρίως τους νέους ανθρώπους μακριά από τα παραδοσιακά ΜΜΕ και στρέφοντάς τους σε εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης, κυρίως μέσα από το διαδίκτυο.

Δραματοποίηση

«MEGA γεγονότα». Ανάλυση του δελτίoυ των 8 στις 29/6 που κυκλοφόρησε στα social media

«MEGA γεγονότα». Ανάλυση του δελτίου των 8 στις 29/6 που κυκλοφόρησε στα social media: 36 αρνητικές δηλώσεις πολιτών, 1 ώρα και 7 λεπτά μετά την έναρξη του δελτίου η πρώτη τοποθέτηση κυβερνητικού στελέχους, τρομακτικοί τίτλοι με ελλείψεις σε φάρμακα και ταξιδιωτικές οδηγίες και θεματολογία που σίγουρα δεν βοηθά τους πολίτες να παραμείνουν ψύχραιμοι σε αυτές τις δύσκολες στιγμές... Πηγή: Mikeius (fb)
Πέντε χρόνια αργότερα, οι μέθοδοι χειραγώγησης των ΜΜΕ, ενώπιον μιας κρισιμότατης αναμέτρησης όπως το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, έχουν βαθύνει. Η δραματοποίηση παραμένει το όπλο πρώτης επιλογής, γίνεται όμως όλο και πιο ευρηματικά καταστροφολογική, επιστρατεύοντας ακόμα και ψευδείς ειδήσεις ή «στημένες» φωτογραφίες.
 Τα 7 «σούπερ» τρομολαγνείας (ΑΝΤ1) Τα 7 «σούπερ» τρομολαγνείας (ΑΝΤ1) |

Εκφράσεις όπως «Εφιάλτης πάνω από τη χώρα», «Κίνδυνος για κούρεμα καταθέσεων», «Αγωνία για τις συντάξεις», «Ουρές απόγνωσης για λίγα ευρώ», «Βλέμματα τρόμου από οικογενειάρχες και συνταξιούχους», «Εμπόλεμες ζώνες στα ράφια», «Θλίψη, αγανάκτηση και ανάθεμα...» θα μπορούσαν να είναι τίτλοι από καλτ βιντεοκασέτες της δεκαετίας του '80, με τον μπαμπούλα της χρεοκοπίας στον ρόλο του Φρέντι Κρούγκερ, είναι όμως βινιέτες και πρωτοσέλιδα από καθημερινές εφημερίδες και «σούπερ» στα ρεπορτάζ των ιδιωτικών καναλιών της 30ής Ιουνίου.
Τα πρωτοσέλιδα του τρόμου Τα πρωτοσέλιδα του τρόμου |
Την 1η Ιουλίου, λίγες ώρες μετά τη μη πληρωμή της δόσης του 1,5 εκατομμυρίου στο ΔΝΤ, οι καταστροφολογικές προφητείες αυτοεπιβεβαιώθηκαν: «Ωρα μηδέν - Σε κατάσταση πολιορκίας η χώρα» («ΕΘΝΟΣ» - με βινιέτα μηδενισμένο κοντέρ στα πρότυπα του ρολογιού του CNN), «Χρεοκόπησε η Ελλάδα και ο Τσίπρας παίζει» («Ελεύθερος Τύπος»), «Στη σκιά της χρεοκοπίας η χώρα - Φόβοι για τις καταθέσεις» («Τα ΝΕΑ»), «Χρεοκοπία και διαφωνίες στο Μέγαρο Μαξίμου» («Καθημερινή»). Σε όλες τις εφημερίδες φιγουράρει σε μεγάλη φωτογραφία στο πρωτοσέλιδο η διαδήλωση του «Ναι». Αντίθετα, η διαδήλωση του «Οχι» δεν χώρεσε σε κανένα πρωτοσέλιδο της προηγούμενης ημέρας, που προτίμησαν γκρο πλαν συνταξιούχων στις ουρές -«ΝΕΑ» και «ΕΘΝΟΣ» με την ίδια ακριβώς φωτογραφία μιας ηλικιωμένης με σκυμμένη την πλάτη. Αντίστοιχα, τα ιδιωτικά κανάλια αφιέρωσαν εκτενή ρεπορτάζ στην κάλυψη της διαδήλωσης του «Ναι» και ελάχιστο έως μηδενικό χρόνο στη διαδήλωση του «Όχι».

Τρομολαγνεία

«Δραματικές ώρες για την Ελλάδα - Στάση πληρωμών σε όλη τη χώρα» το... σούπερ στην εκπομπή «Ωρα ΜΗΔΕΝ» «Δραματικές ώρες για την Ελλάδα - Στάση πληρωμών σε όλη τη χώρα» το... σούπερ στην εκπομπή «Ωρα ΜΗΔΕΝ» του Ν. Ευαγγελάτου στο Μέγκα |
Στα τηλεοπτικά δελτία η τρομολαγνεία ξεχειλίζει, με δραματοποιημένα και ενίοτε στημένα ρεπορτάζ. Χαρακτηριστικότερο όλων το ρεπορτάζ του Mega στις 29/6, με θέμα τα μέτρα ασφάλειας για τους συνταξιούχους στις ουρές των ΑΤΜ. Το ρεπορτάζ «ντύνεται» με φωτογραφία που κυκλοφορεί εδώ και χρόνια στο διαδίκτυο και παρουσιάζεται ως ντοκουμέντο με αναφορά ότι τραβήχτηκε στο κέντρο της Αθήνας στις 28-6-2015. Συγκεκριμένα, ακούμε να λέει: «Συγκλονιστική είναι η φωτογραφία μιας ηλικιωμένης έξω από τράπεζα χθες βράδυ στο κέντρο της Αθήνας». Η απάτη ήταν εύκολο να αποκαλυφθεί και καυτηριάστηκε δεόντως από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ η φωτογραφία είχε χρησιμοποιηθεί ήδη ως δήθεν ρεπορτάζ από την εφημερίδα «Espresso».
Ο σπαραγμός του συνταξιούχου... που ήταν σεισμόπληκτος από την Τουρκία το 2012: κροπαρισμένη η φωτογραφία του ηλικιωμένου
Ο σπαραγμός του συνταξιούχου... που ήταν σεισμόπληκτος από την Τουρκία το 2012: κροπαρισμένη η φωτογραφία του ηλικιωμένου με την τραγιάσκα και τρεις φραντζόλες ψωμί, χωρίς το καταρρέον κτίριο στο φόντο, εμφανίζεται ως Ελληνας συνταξιούχος που «σπαράζει για λίγα ευρώ» στα ΑΤΜ, ενώ χρονολογείται από το 2012 και τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία, όπως πρώτος επισήμανε ο Αρης Χατζηστεφάνου στο info-war.gr.
Την επόμενη ημέρα 30/6 κι ενώ οι δραματικοί τόνοι ανεβαίνουν, μαθαίνουμε από τον Αρη Πορτοσάλτε στο ΣΚΑΪ ότι «η Ελλάδα είναι 25η στο κατά κεφαλήν εισόδημα παγκοσμίως. Οσοι παρουσιάζουν εικόνες φτώχειας είναι προπαγάνδα». Βέβαια, στην παγκόσμια κατάταξη του ΔΝΤ, που τόσο σέβονται ο κ. Πορτοσάλτε και το κανάλι του -αφού ντράπηκαν που δεν πληρώσαμε τη δόση-, η Ελλάδα είναι στην 38η θέση, κάτω από την Πορτογαλία και μόλις μια θέση πάνω από το Τρινιντάντ και Τομπάγκο. Αυτά όμως είναι λεπτομέρειες, όπως λεπτομέρεια είναι τα 3 εκατομμύρια φτωχών εφόσον πρέπει να εμπεδώσουμε πως αναξιοπρέπεια και ντροπή συνιστούν οι προσωρινές ουρές στα ΑΤΜ και όχι οι ουρές στα συσσίτια και στα υποκαταστήματα του ΟΑΕΔ -για ένα επίδομα που παίρνει μόνο ο ένας στους 10 ανέργους.

Την ίδια ημέρα στο ίδιο κανάλι θα ακούσουμε τον Κωνσταντίνο Μπογδάνο να αποκαλεί «εκτροπή» τη διαμαρτυρία στον ΔΣΑ, ενώ ο Αρης Πορτοσάλτε τη χαρακτηρίζει «φασισμό από τάγματα εφόδου». Για όσους βρέθηκαν εκεί ήταν φανερό πως εκτροπή ήταν η ψηφοφορία υπέρ του «Ναι» στο δημοψήφισμα, που καταγγέλθηκε από πλήθος δικηγόρων ως «πραξικοπηματική».

Εδωσε ρέστα...

Κλείνουμε, σταχυολογώντας μια σύντομη περιγραφή του δημοσιογράφου Δ. Οικονόμου στην «Πρώτη Γραμμή» για τις ουρές στα ΑΤΜ, Τρίτη το πρωί. «Ετσι γίνεται όταν δημιουργείται πανικός και όταν υπάρχει φόβος και ανησυχία για το αύριο και όταν δεν έχεις ένα ξεκάθαρο αύριο και μια κατεύθυνση συγκεκριμένη. Εκεί οδηγείται η κατάσταση στη χώρα σε αυτές τις δραματικές εικόνες που τουλάχιστον οι δικές μας γενιές δεν έχουν ξαναζήσει και νομίζω ότι και οι παλιότερες γενιές δεν έχουν ξαναζήσει κάτι τέτοιο. Ετσι να πηγαίνεις στο σουπερμάρκετ, επειδή εγώ πηγαίνω και πήγα και χθες, είδα θλιβερές εικόνες – θλιβερές εικόνες, στην αγωνία, την ανησυχία και τον φόβο και τον τρόμο και τον πανικό σε κάποιες περιπτώσεις του κόσμου».
Ο έμπειρος δημοσιογράφος καταφέρνει σε 93 μόλις λέξεις να χρησιμοποιήσει πάνω από 10 φορές καταστροφολογικές εκφράσεις. Το ρεπορτάζ ντύνεται με τη λεζάντα «Στα ΑΤΜ η Ελλάδα αναστενάζει» και τέλος καταλήγει με έκκληση για ψυχραιμία, λέγοντας ότι «δεν είναι το θέμα να πάρουμε θέση, δεν έχει νόημα να πάρει κανείς θέση αυτή την ώρα, ούτε να καθοδηγεί, ούτε να κάνει προπαγάνδα». Οταν σε κάθε πρόταση επαναλαμβάνεις δέκα φορές τη λέξη «φόβος», «τρόμος» και «πανικός», δεν είναι προπαγάνδα, αλλά αντικειμενική ενημέρωση.

Αλεξάνδρα Κορωναίου, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

«Τα ΜΜΕ έχουν διαλέξει στρατόπεδο»

Πέντε χρόνια μετά την έρευνα του Παντείου για τον φόβο που σπέρνουν τα ΜΜΕ, η καθηγήτρια κοινωνιολογίας Αλεξάνδρα Κορωναίου, που τη συντόνισε, παραδέχεται ότι η συνταγή παραμένει η ίδια, όμως τα υλικά έχουν αλλάξει:
«Η ειδοποιός διαφορά αυτές τις μέρες είναι ότι τα media -με την εξαίρεση της ΕΡΤ και κάποιων ανεξάρτητων Μέσων-, έχουν πάρει σαφέστατη θέση, έχουν διαλέξει στρατόπεδο. Τα media αυτήν τη στιγμή παρουσιάζουν το σήμερα και το αύριο αυτής της χώρας με μια δραματοποιημένη καταστροφολογία, όπως έκαναν στην έναρξη της κρίσης για να γίνουν αποδεκτά τα μέτρα λιτότητας, μόνο που τώρα αναλαβάνουν ένα πολύ μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης, γιατί έχουν συμβάλει στην αποδόμηση του κοινωνικού ιστού, τρομοκρατώντας για χρόνια ολόκληρη την κοινωνία.
»Για παράδειγμα, μπορεί ένας πολίτης να συμφωνεί ή να διαφωνεί με την απόφαση της κυβέρνησης να πάει σε δημοψήφισμα. Αυτό όμως που κάνουν τα media ξεπερνάει το συμφωνώ ή διαφωνώ και γίνεται ένας βαθύς εσωτερικός διχασμός, που επιρρίπτουν στις πλάτες τις κυβέρνησης. Δεν ακούς να συζητείται νηφάλια η οποιαδήποτε άλλη προοπτική, ώστε να καταλάβουν οι πολίτες ποιο είναι το ουσιαστικό διακύβευμα ενός “ναι” ή ενός “όχι”. Αντιμετωπίζουν τους τηλεθεατές όχι ως δρώντα υποκείμενα, αλλά ως παθητικούς παίκτες. Παρουσιάζουν τη δημοκρατική διαδικασία ενός δημοψηφίσματος ως “πραξικόπημα”, μη επιτρέποντας στους ίδιους τους πολίτες να αναλάβουν την ευθύνη και των δικών τους επιλογών. Το ότι πρόβαλαν μόνο τη διαδήλωση του “Ναι” το οποίο προπαγανδίζουν, είναι χαρακτηριστικό.
»Βεβαίως, αυτή η καταστροφολογία, όταν φτάνει σε σημείο κορεσμού, μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα. “Δεν βλέπω πια τηλεόραση” είναι κάτι που ακούω όλο πιο συχνά ειδικά αυτές τις ημέρες. Ομως υπάρχει μια πολύ μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, για τους οποίους η τηλεόραση εξακολουθεί να είναι η βασική πηγή ενημέρωσης. Αυτό το γνωρίζουν τα ιδιωτικά κανάλια και το εκμεταλλεύονται, συντηρώντας και ανατροφοδοτώντας τον πανικό. Οι μνημονιακές πολιτικές πέτυχαν την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και τη διάρρηξη του κοινωνικού ιστού. Τώρα οι μέθοδοι χειραγώγησης και τρομοκράτησης μέσω των ΜΜΕ έχουν βαθύνει, αλλά και έχουν αποθρασυνθεί, εγκαταλείποντας ακόμα και τα προσχήματα περί πληροφόρησης του κοινού».



 Πηγή