ΥΓΕΙΑ: Ημικρανίες: Το σιωπηλό βασανιστήριο

Σας είναι οικείος ο πόνος που επιμένει, φτάνοντάς σας στο σημείο να μην μπορείτε να ανοίξετε τα μάτια σας, να σας ενοχλεί το φως ή ακόμα και ο παραμικρός θόρυβος, και να νιώθετε το κεφάλι σας να κόβεται στα δύο; Μήπως αυτή η κατάσταση διαρκεί ώρες, παρά τα παυσίπονα και την ξεκούραση; Τότε, μάλλον πάσχετε από ημικρανίες.

Πώς όμως εκδηλώνονται; Τι συμπτώματα έχει κάποιος όταν πάσχει από ημικρανίες; Υπάρχουν συγκεκριμένες αιτίες στις οποίες οφείλονται; Και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν;

Tα σημεία και συμπτώματα της ημικρανίας διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή. Οι εμπειρίες κάθε ασθενή επομένως, πριν, κατά και μετά από μια «κρίση», δεν μπορούν να προσδιορισθούν επακριβώς. Οι τέσσερις φάσεις ενός επεισοδίου ημικρανίας που αναφέρονται παρακάτω είναι κοινές, αλλά δεν είναι απαραίτητο ότι περνούν όλοι οι πάσχοντες. Επιπλέον, οι φάσεις και τα συμπτώματα που παρουσιάζουν οι πάσχοντες κατά τη διάρκειά της μπορεί να ποικίλλουν μεταξύ των ασθενών. Ενδεικτικά, ξεχωρίζουμε τις ακόλουθες φάσεις:

• την πρόδρομη, η οποία εκδηλώνεται ώρες ή μέρες πριν από τον πονοκέφαλο.
• την αύρα, η οποία προηγείται του πονοκεφάλου.
• τη φάση του πόνου, γνωστή και ως φάση κεφαλαλγίας.
• τη φάση μετά τον έντονο πόνο, ή αλλιώς η φάση εκτόνωσης.

Οι αιτίες της ημικρανίας

Το ακριβές αίτιο που προκαλεί τις ημικρανίες δεν έχει ακόμα βρεθεί. Υπάρχουν πολλές θεωρίες, αλλά μέχρι στιγμής καμία έρευνα δεν έχει καταφέρει να δώσει μια ικανοποιητική εξήγηση για τις πολλαπλές συνιστώσες της πάθησης. Η ημικρανία δεν είναι ένας απλός δυνατός πονοκέφαλος. Οι ειδικοί τη χαρακτηρίζουν ως νευρογενή. Δεν προκαλείται δηλαδή από βακτήρια ή ιούς, αλλά θεωρείται περισσότερο ως φλεγμονή των νεύρων και των αγγείων του αίματος.

Είναι πιθανό μια δυσλειτουργία του τρίδυμου νεύρου να παίζει βασικό ρόλο στην εξέλιξη της ημικρανίας κατά την επεξεργασία και μεταφορά των αισθήσεων (π.χ. αντίδραση στο άγγιγμα). Η διαταραχή της ισορροπίας της σεροτονίνης στον εγκέφαλο θεωρείται επίσης ότι ευθύνεται για τις ημικρανίες. Ωστόσο, αυτό δεν έχει ακόμα αποδειχθεί, αν και έχουν γίνει πολλές αναφορές σε ανθρώπους με γενετική προδιάθεση για ημικρανίες.

Σε πολλούς ανθρώπους, η αλληλεπίδραση του σφιγκτήρα μυός και του τρίδυμου νεύρου οδηγεί σε κρίση ημικρανίας. Ο σφιγκτήρας μυς βρίσκεται πάνω από τα φρύδια και είναι ένας από τους μύες που ευθύνονται για την ύπαρξη των ρυτίδων έκφρασης, σε αυτό το σημείο του προσώπου. Ένα κομμάτι του τρίδυμου νεύρου περνάει ανάμεσα από τον σφιγκτήρα μυ, με αποτέλεσμα τον ερεθισμό του. Ο ερεθισμός αυτός προκαλεί στη συνέχεια μια σειρά από γεγονότα, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε κρίση ημικρανίας.

1η ΦΑΣΗ
Τα πρόδρομα συμπτώματα: Κατά τη φάση αυτή, που προηγείται του πονοκεφάλου από μερικές ώρες μέχρι και 1-2 ημέρες, ο άρρωστος αισθάνεται πολύ κουρασμένος ή χασμουριέται συνεχώς ή αντίθετα είναι πολύ ενεργητικός και τελειώνει τις δουλειές του στον μισό χρόνο απ’ ότι συνήθως χρειάζεται. Άλλοι ασθενείς αισθάνονται μια ακαταμάχητη επιθυμία για κάποια τροφή, ιδιαίτερα για γλυκά. Τα παραπάνω είναι προειδοποιητικά σημεία, που πολλοί ασθενείς τα έχουν επισημάνει, γνωρίζοντας ότι μετά από μερικές ώρες θα εμφανισθεί η ημικρανιακή κρίση.

 2η  ΦΑΣΗ
Η αύρα: H ημικρανία δεν ξεκινά ξαφνικά. Έχει κάποια στάδια, ένα εκ των οποίων είναι η “αύρα” την οποία δεν εμφανίζουν όλοι οι “πάσχοντες”, όσοι όμως την εμφανίζουν, αναφέρουν ότι διαρκεί από 10 λεπτά έως και μία ώρα. Βασικό της χαρακτηριστικό είναι οι οπτικές διαταραχές (π.χ. κάποιος να βλέπει “αστεράκια”, λάμψεις ή άμορφες μαύρες σκιές) και το μούδιασμα. Επίσης, στη φάση της αύρας, πολλοί δυσκολεύονται να μιλήσουν ή έχουν ίλιγγο ή είναι αδέξιοι ή νιώθουν ότι παραλύει το σώμα τους.

3η  ΦΑΣΗ
Ο πονοκέφαλος: Στη φάση αυτή, εμφανίζεται έντονος πονοκέφαλος με τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν παραπάνω και ο οποίος, αν δεν χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, διαρκεί από 4 ώρες μέχρι 3 ημέρες. Ο πονοκέφαλος συνήθως συνοδεύεται από ανορεξία, ναυτία και εμετούς, ενώ επιδεινώνεται από το φως, τους ήχους, το περπάτημα, το βήχα, το σκύψιμο κ.ά. Στη φάση αυτή, ο άρρωστος προτιμάει να παραμένει ξαπλωμένος σε ένα ήσυχο και σκοτεινό δωμάτιο, σταματώντας κάθε δραστηριότητα.

4η  ΦΑΣΗ
Μετά την κρίση: Μετά την πάροδο του πονοκεφάλου, ο άρρωστος αισθάνεται εξάντληση και υπνηλία που μπορεί να φθάσει μέχρι και λήθαργο. Η φάση αυτή διαρκεί από αρκετές ώρες μέχρι και ημέρες.

Ερεθίσματα που προκαλούν ημικρανία

Το ερέθισμα ή τα ερεθίσματα της ημικρανίας ποικίλουν από ασθενή σε ασθενή και πολλές φορές είναι δύσκολο να εντοπιστούν.

Χαρακτηριστικά ερεθίσματα αποτελούν:

• Το στρες και γενικότερα η έντονη συναισθηματική και σωματική πίεση
• Ο πολύς ή λίγος ύπνος
• Το έντονο φως, αναλαμπές, δυνατοί ήχοι και έντονες μυρωδιές
• Η νικοτίνη και το αλκοόλ
• Οι ορμονικές διαταραχές (π.χ. έμμηνος ρύση, εγκυμοσύνη, αντισυλληπτικά χάπια)
• Η κακή διατροφή. Αυτό σημαίνει είτε λίγη ποσότητα φαγητού είτε κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων (π.χ. τυρί, σοκολάτα, όξινα φρούτα και κόκκινο κρασί)
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. αλλαγή των καιρικών συνθηκών, διακυμάνσεις της πίεσης του αέρα).

Η διάγνωση της ημικρανίας

Ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όσοι πάσχουν από ημικρανίες είναι ότι συχνά δεν γίνεται καθόλου διάγνωση ή η διάγνωση που γίνεται δεν είναι σωστή. Εκτιμάται ότι μόνο το 40% όσων πάσχουν από ημικρανίες, έχουν λάβει σωστή διάγνωση. Από στατιστικής απόψεως πάλι, ένα 70% των πασχόντων δεν έχει λάβει την κατάλληλη θεραπεία, ενώ πάνω από το 50% των ασθενών δεν επισκέπτονται συχνά ή αποφάσισαν να σταματήσουν τις επισκέψεις στον γιατρό. Όσον αφορά στην ψυχολογική κατάσταση του πάσχοντος από ημικρανίες, η κατάθλιψη είναι τρεις φορές πιο συχνή σε ανθρώπους που πάσχουν από ημικρανία ή από έντονους πονοκεφάλους απ΄ ό,τι σε υγιείς ανθρώπους.

Στους ανθρώπους που πάσχουν από κεφαλαλγίες ή ημικρανίες, συστήνεται ανεπιφύλακτα να κρατούν ημερολόγιο για τις ημικρανίες τους, στο οποίο θα σημειώνουν πότε ξεκίνησαν οι πόνοι στο κεφάλι, τη συχνότητά τους, αν οι πόνοι στο κεφάλι συνοδεύονται και από άλλα συμπτώματα (για παράδειγμα ναυτία ή διαταραχές της όρασης), τη διάρκεια που κρατάει ο πόνος, αν ο πόνος εστιάζεται σε ένα σημείο, αν είναι διαπεραστικός ή παλλόμενος. Επιπλέον, ο πάσχων πρέπει να καταγράφει τη διατροφή του, τα φάρμακα που παίρνει, οποιαδήποτε φυσική δραστηριότητα κάνει, αν έχει διαταραχές στον ύπνο και οποιαδήποτε αλλαγή στον καιρό. Αυτά τα ημερολόγια, θα βοηθήσουν τους γιατρούς να σχηματίσουν μια εικόνα για τις κρίσεις και να υποδείξουν αν ο ασθενής πάσχει από ημικρανία ή από κάποιου άλλου είδους κεφαλαλγία.

Υπάρχουν θεραπείες;

Όπως και στις περισσότερες παθήσεις, έτσι και για τις ημικρανίες υπάρχουν διάφορες θεραπείες. Οι γιατροί όμως, συνιστούν να λαμβάνονται οι απαραίτητες προφυλάξεις,αφού πάντα, «η προφύλαξη είναι σαφώς καλύτερη από τη θεραπεία».

Προφύλαξη: Πολλοί από τους πάσχοντες από ημικρανίες με την πάροδο των χρόνων έχουν κατορθώσει να αναπτύξουν στρατηγικές, που τους βοήθησαν να μειώσουν την συχνότητα των κρίσεων. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν τη διαχείριση αγχωτικών καταστάσεων, μέσω θεραπείας διαχείρισης της συμπεριφοράς, ειδικό διαιτολόγιο, τεχνικές χαλάρωσης και βελονισμό. Επιπλέον, σπορ όπως το τζόγκινγκ και η ποδηλασία μπορεί να βοηθήσουν, εφόσον γίνονται με μέτρο. Οι πάσχοντες μπορούν επίσης να συμβουλευτούν το γιατρό τους για την προληπτική λήψη φαρμακευτικής αγωγής.

Φαρμακευτική αγωγή για τις ημικρανίες: Με την πάροδο των χρόνων, η φαρμακευτική αγωγή κατά της ημικρανίας έχει βελτιωθεί σημαντικά. Παρόλο που αυτές οι θεραπείες δεν αποτελούν πανάκεια, μπορούν να μειώσουν τον πόνο και τα συμπτώματα. Φάρμακα όπως οι τριπτάνες, οι οποίες κυκλοφορούν από τη δεκαετία του ΄90, έχουν δημιουργηθεί ειδικά για τις κρίσεις ημικρανίας. Οι τριπτάνες μειώνουν τα συμπτώματα σε έναν μεγάλο αριθμό πασχόντων, όχι όμως σε όλους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι τριπτάνες είναι μια συμπτωματική θεραπεία, καθώς αδυνατούν να καταπολεμήσουν τα αίτια της ημικρανίας, με αποτέλεσμα οι κρίσεις να εμφανίζονται με την ίδια συχνότητα, όπως και πριν. Φαρμακευτική αγωγή με μη συνταγογραφημένα φάρμακα είναι επίσης διαθέσιμη για την αντιμετώπιση της ημικρανίας. Ωστόσο, η μη ελεγχόμενη λήψη φαρμάκων για μεγάλο χρονικό διάστημα εγείρει ιδιαίτερη ανησυχία.

Χειρουργική επέμβαση: Η χειρουργική επέμβαση είναι η μοναδική μέθοδος που δεν εστιάζει στα συμπτώματα, αλλά δίνει έμφαση στα ερεθίσματα της ημικρανίας. Αποτελεί ελπίδα για πολλούς πάσχοντες, καθώς τους προσφέρει τη δυνατότητα να καταπολεμήσουν μια για πάντα τις ημικρανίες ή τουλάχιστον να μειώσουν αισθητά την ένταση και τη συχνότητά τους.

Ημικρανία και γυναίκες…

Θα έχετε παρατηρήσει ότι η ημικρανία μοιάζει να είναι αρνητικό «προνόμιο» των γυναικών, αφού οι γυναίκες πάσχουν συχνότερα από κεφαλαλγίες.

Η ημικρανία στις γυναίκες είναι δύο έως πέντε φορές συχνότερη στις γυναίκες απ ό,τι στους άντρες, κάτι το οποίο έχει παρατηρηθεί ήδη από την αρχαιότητα.

Ενδιαφέρον είναι ότι η διαφορά στη συχνότητα του φαινομένου εξαρτάται από την ηλικία, αλλά και την αναπαραγωγική δυνατότητα της γυναίκας. Έτσι, η ημικρανία έχει την ίδια συχνότητα εμφάνισης στα δύο φύλα κατά την παιδική ηλικία, αλλά γίνεται συχνότερη στα κορίτσια από ό,τι στα αγόρια κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας, διαφορά που αυξάνεται σε άτομα νεαρής έως και μέσης ηλικίας και τελικά μειώνεται, αλλά μένει σαφώς υπέρ των γυναικών, στις μεγαλύτερες ηλικίες.

Μεγάλο ποσοστό των ημικρανιών στις γυναίκες φαίνεται να σχετίζονται με την έμμηνο ρύση, με τις κρίσεις να εμφανίζονται πριν ή και κατά τη διάρκειά της. Μάλιστα, ορισμένες γυναίκες, παρουσιάζουν κρίσεις αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της εμμηνορρυσίας τους ή πολύ κοντά σε αυτήν. Ενδιαφέρον στοιχείο για τη σχέση των γυναικείων ορμονών και της ημικρανίας είναι πως η εγκυμοσύνη, σ΄ ένα μεγάλο ποσοστό των ημικρανικών γυναικών βελτιώνει τις ημικρανίες τους, όπως και η εμμηνόπαυση.

Δεν είναι βέβαια ακόμα γνωστό αν το γυναικείο φύλο μπορεί να έχει πιο συχνά τα γονίδια που οδηγούν στην ημικρανία, αλλά είναι ευρέως αποδεκτή η άποψη ότι οι μεταβολές στις γυναικείες ορμόνες είναι ένας πολύ σημαντικός εκλυτικός παράγοντας για την πρόκληση μιας ημικρανικής κρίσης.

Σε συνεργασία με τον Δρ. Μιχαήλ Κ. Βικελή,

Νευρολόγο MSc, PhD
Γενικό Νευρολογικό Ιατρείο και Ειδικό Ιατρείο Κεφαλαλγίας

Λαζαράκη 8, Γλυφάδα και Μεσογείων 402,

Πηγή