 |
 |
 |
Στη θέση του σημερινού Βελεστίνου βρίσκεται, ως γνωστόν, η αρχαία πόλη των Φερών, μια από τις πιο σημαντικές της Θεσσαλίας, που ιδρύθηκε στα τέλη της Νεολιθικής Εποχής και διήνυσε μια τρισχιλιετή και πλέον λαμπρή πορεία μέχρι το τέλος της αρχαιότητας. Μια πόλη με αυτήν την ιστορική διαδρομή και την τόσο σημαντική θέση στα θεσσαλικά δρώμενα δεν είναι δυνατόν να μην διέθετε θέατρο, αναπόσπαστο στοιχείο των ακμαζουσών πόλεων της αρχαιότητας.
Σημαντικά στοιχεία για το αρχαίο θέατρο των Φερών παρουσίασε η Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Δρ. αρχαιολόγος, διευθύντρια της ΙΓ΄Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Βόλου, στη διάρκεια της ημερίδας "Αρχαία θέατρα της Θεσσαλίας", που πραγματοποιήθηκε από το Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου και το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Θεσσαλικών Σπουδών. Τα στοιχεία αυτά έχουν δημοσιευθεί και στα Πρακτικά για τα αρχαία θέατρα της Θεσσαλίας.
Σπουδαίο κέντρο της περιοχής ήδη από τη μυκηναϊκή περίοδο- αναφέρει η αρχαιολόγος- η πόλη των Φερών έφθασε στο απόγειο της ακμής της κατά το πρώτο ήμισυ του 4ου αιώνα π.Χ., εποχή της διακυβέρνησης της από τους τυράννους Λυκόφρονα, Ιάσονα και Αλέξανδρο.
Τη σημαντικότερη θέση μεταξύ τους κατέχει ο Ιάσων, ο οποίος εξελέγη ταγός ολόκληρης της Θεσσαλίας, επικεφαλής του Κοινού των Θεσσαλών (371 π.Χ.), επιδίωξε την ηγεμονία όλων των ελληνικών πόλεων και οραματίστηκε πρώτος μια πανελλήνια εκστρατεία κατά των Περσών, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Ισοκράτης στον "Πανηγυρικό" του.
Αλλά και κατά την ελληνιστική εποχή και κυρίως κατά τον 2ο και τον 1ο αιώνα π.Χ. η πόλη των Φερών γνώρισε μια τελευταία περίοδο ακμής, όταν ηγήθηκε και πάλι του Κοινού των Θεσσαλών με την επανίδρυση του το έτος 196/195 π.Χ. και την εκλογή του Φεραίου Παυσανία Εχεκράτους ως πρώτου στρατηγού του.
Μια πόλη μ' αυτήν την ιστορική διαδρομή και την τόσο σημαντική θέση στα θεσσαλικά δρώμενα δεν είναι δυνατόν να μην διέθετε θέατρο. Πράγματι, εξηγεί η αρχαιολόγος, η παρουσία αρχαίου θεάτρου στην πόλη των Φερών μαρτυρείται από φιλολογικές πηγές. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο (Πελοπίδας, XXIX, 5), ο τύραννος των Φερών Αλέξανδρος (369-358 π.Χ.), γνωστός για την σκληρότητα του και τα εγκλήματα του κατά των πολιτών, παρακολουθούσε την τραγωδία "Τρωάδες" του Ευριπίδη στο θέατρο της πόλης.
"Αξίζει να ανατρέξουμε στο ίδιο το κείμενο του Πλουτάρχου- σημειώνει η κα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου- για να θυμηθούμε τις λεπτομέρειες αυτού του γεγονότος: '...ενώ παρακολουθούσε μια παράσταση των Τρωάδων του Ευριπίδη, σηκώθηκε και έφυγε από το θέατρο μηνώντας στον υποκριτή (τον ηθοποιό) να μην πάρει βαριά το πράγμα, αλλά να συνεχίσει την παράσταση χωρίς να μειώσει καθόλου την προσπάθεια του. Γιατί δεν φεύγει από περιφρόνηση προς εκείνον, αλλά επειδή ντρέπεται τους πολίτες, που θα τον έβλεπαν να δακρύζει για τις συμφορές της Εκάβης και της Ανδρομάχης, ενώ ποτέ του δεν σπλαχνίστηκε κανέναν από όσους ο ίδιος είχε σκοτώσει...'".
Η μαρτυρία αυτή θεωρείται ενδεικτική για την κατασκευή του θεάτρου πιθανότατα στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ., εποχή της μέγιστης ακμής της πόλης. Χαρακτηριστική είναι, επίσης, η ανεύρεση ενός μολύβδινου σφραγίσματος ("συμβόλου") ελληνιστικής εποχής με παραστάσεις της θεάς Εν(ν)οδίας, που ίσως χρησίμευε ως εισιτήριο σε θεατρική παράσταση.
Η πιθανή θέση του αρχαίου θεάτρου των Φερών εντοπίζεται στη ΒΑ πλαγιά του χαμηλού λόφου "Καστράκι", εκτός Σχεδίου Πόλης του Βελεστίνου του Ν. Μαγνησίας, αλλά σε επαφή σχεδόν με το βόρειο όριο του. Εμπίπτει σε κεντρικό σημείο της αρχαίας πόλης των Φερών, όπου τοποθετείται η "Ελευθέρα Αγορά", της οποίας η ταύτιση βασίζεται σε αρκετά ισχυρά αρχαιολογικά δεδομένα. Θα πρέπει με την ευκαιρία αυτή, εξηγεί η ίδια στη συνέχεια, να υπενθυμίσουμε ότι σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (Πολιτικά, 7, 2,1331 α-β) στις θεσσαλικές πόλεις υπήρχε η "Ελευθέρα Αγορά", όπου ασκούντο οι δημόσιες λειτουργίες και η οποία βρισκόταν σε διαφορετική θέση από την "των ωνίων αγοράν ή αναγκαίαν", όπου λάβαιναν χώρα οι καθημερινές εμπορικές δραστηριότητες.
Για την πρόταση ταύτισης της "Ελευθέρας Αγοράς" καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε η αποκάλυψη τμήματος στοάς ελληνιστικής εποχής με ημίεργους κίονες δωρικού ρυθμού στη θέση τους πάνω στο στυλοβάτη, πολύ κοντά στην πιθανή θέση του θεάτρου, το οποίο είναι εύλογο να εντάσσεται σε ένα χώρο δημόσιων λειτουργιών.
Ο χώρος είναι απαλλοτριωμένος και ανήκει στην ιδιοκτησία του Υπουργείου Πολιτισμού. Στην χαρακτηριστική κοίλη διαμόρφωση της πλαγιάς του λόφου διαγράφεται το κοίλο του θεάτρου, ενώ ένας παλιός δρόμος, που βρίσκεται ακόμη σε λειτουργία φαίνεται να ακολουθεί την καμπύλη πορεία του διαζώματος. Στους πρόποδες του λόφου, στο σημείο της κοιλότητας, διαμορφώνεται επίπεδος χώρος που θα μπορούσε να ταυτισθεί με την ορχήστρα. Η πιθανή θέση του θεάτρου των Φερών ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές που θέτει ο Βιτρούβιος και συγκεκριμένα βρίσκεται σε υγιεινή περιοχή, μακριά από έλη, δεν είναι εκτεθειμένη στο Νότο, αλλά στραμμένη προς ΒΑ, προς την ανατολική θεσσαλική πεδιάδα και τη λίμνη Βοιβηϊδα, σε χώρο ανοιχτό, όπου δεν εμποδίζεται η διάδοση του ήχου και δεν δημιουργείται ηχώ. Πρόσφατες μικρής κλίμακας δοκιμαστικές γεωφυσικές διασκοπήσεις έδωσαν ενθαρρυντικά αποτελέσματα, αλλά απαιτείται η διενέργεια δοκιμαστικών ανασκαφικών τομών για να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη του θεάτρου στο σημείο αυτό. Έτσι θα κερδίσουμε ένα ακόμη μνημείο που θα ενταχθεί στο δημιουργούμενο Αρχαιολογικό-Ιστορικό Πάρκο Φερών-Βελεστίνου, αλλά και έναν ακόμη χώρο πολιτισμού όχι μόνο για το σημερινό Βελεστίνο, αλλά και για το Νομό Μαγνησίας και για ολόκληρη τη Θεσσαλία.
Ένα αρχαίο θέατρο φορτίζει μια περιοχή με ιδιαίτερα συμβολικό χαρακτήρα, καθώς δεν αποτελούσε απλά ένα χώρο έκφρασης καλλιτεχνικής δημιουργίας υψηλού επιπέδου, αλλά και τόπο άσκησης δημοκρατικών λειτουργιών, όπως η συνάθροιση πολιτών για δημόσιες υποθέσεις. Για το λόγο αυτό αναμένεται να δοθεί προσοχή και προτεραιότητα στην προστασία, την έρευνα, την ανάδειξη και την απόδοση του μνημείου αυτού στους πολίτες ως ενός διακεκριμένου συμβόλου της οργανωμένης πόλης της αρχαιότητας, όπου η σημερινή πόλη θα μπορεί να συνεχίσει να εκφράζεται.
Σημαντικό ρόλο θα έπαιζε η ένταξη των θεάτρων σε οργανωμένες πολιτιστικές διαδρομές ώστε να είναι εύκολα προσιτά, κάτι που ευτυχώς μπορεί να εφαρμοσθεί στη Θεσσαλία. Στο Νομό Μαγνησίας τα τρία αρχαία θέατρα, της Δημητριάδος, των Φθιωτίδων Θηβών και πιθανότατα των Φερών, βρίσκονται πάνω σε σημαντικούς οδικούς άξονες που συνδέονται μεταξύ τους: στον άξονα της Εθνικής Οδού ΠΑΘΕ, στην οδό Αθηνών-Βόλου και στην οδό Βόλου-Βελεστίνου-Λάρισας, που στη συνέχεια συνδέονται με τη Λάρισα, όπου υπάρχουν άλλα δυο γνωστά θέατρα της Θεσσαλίας.
Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν πως η 4η Προγραμματική Περίοδος (ΕΣΠΑ) και οι Μεσογειακοί Αγώνες του 2013 αποτελούν μεγάλη ευκαιρία για την εκπόνηση και υλοποίηση ενός συνολικού προγράμματος για τα αρχαία θέατρα της περιοχής, που χωρίς αμφιβολία θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον των επισκεπτών και θα τύχουν διεθνούς προβολής, με θετικά αποτελέσματα και για τον τουρισμό.
Κείμενο: του Αποστόλη Ζώη
Πηγή
http://walking-greece.ana-mpa.gr/
